Check Valve

مشخصات فنی شیر یکطرفه (شیر خودکار یا چک ولو)

شیر یک طرفه دارای جهت حرکت سیال می باشد. تنها شیری که نیاز به اپراتور ندارد شیر یک طرفه می باشد. یک از مزایای شیر یک طرفه این است که اکر فشار سیال در ورودی شیر به حد لازم نرسد شیر عمل نخواهد کرد.

اجزا چک ولو

اجزا شیر یک طرفه

بدنه شیر خودکار (Body check valve)

بدنه با توجه به نوع سیال فشار کاری و دما در متریال های مختلفی به صورت شیر یک طرفه فلنجی، دنده ای و جوشی تولید می شود.

انواع شیر یک طرفه

انواع این محصول عبارتند از:

شیر یک طرفه دریچه ای
شیر یک طرفه سوپاپی

شیر یک طرفه دریچه ای (Swing check valve)

در شیر یک طرفه لولایی دیسک به صورت عمودی با پین به بدنه لولا می شود. با فشار سیال در جهت ورود دیسک تا 180 درجه بالا می رود و سیال عبور می کند. با افت فشار سیال و تغییر مسیر برگشت سیال دیسک پایین آمده و مانع عبور سیال می شود. تلاطم و آشفتگی در شیر یکطرفه در یچه ای بسیار کم است. این شیر معمولا در طراحی خطوط پایپینگ با گیت ولو شیر یکطرفه دریچه ای (یک طرفه نوسانی) استفاده می شود و می توان آن را هم به صورت افقی و هم عمودی نصب کرد. توصیه می شود در خطوطی که سیال دارای تلاطم و آشفتگی می باشد و ممکن است با ضربه های ایجاد شده (ضربه قوچی) به دیسک و متعلقات شیر یک طرفه دریچه ای آسیب وارد شود از این شیر استفاده نشود.

شیر یکطرفه دریچه ای

شیر یک طرفه لولایی ویفری (شیر یک طرفه دریچه ای صفحه ای) Swing type wafer check valve

ساختار کلی شیر یک طرفه دریچه ای ویفری همانند شیر یکطرفه دریچه ای استاندارد می باشد ولی تقاوت آن ها در نوع بدنه می باشد که در این نوع بدنه ویفری (بین فلنجی) می باشد، و افت فشار اندکی را دارد و در در سیستم های تاسیسات بدلیل عدم فضای کافی از شیر یکطرفه ویفری لولایی استفاده می شود و دیسک با حرکت 90 درجه یا همان شبه آونگی با فشار سیال حرکت کرده و سیال را از خود عبور می دهد. در حالتی که شیر باز است افت فشار آن نسبت به سایر حالت های شیر پروانه ای کمتر می باشد. از مزایای شیر یکطرفه لولایی ویفری می توان به وزن و ابعاد کم و آب بند کردن درطرح سیت فلز به فلز و تعمیر و نگهداری آن آسان به دلیل قطعات کم اشاره کرد.

شیر یک طرفه لولایی ویفری

شیر یکطرفه سوپاپی

نوع سوپاپی چک ولو از یک دیسک و فنر تشکیل شده که دیسک ببا فنر به صورت افقی به سقف شیر متصل شده است. وقتی فشار سیال به میزان مورد نیاز برسد فنر جمع شده و دیسک رو به بالا حرکت می کند و به سیال اجازه عبور می دهد.

انواع شیر یک طرفه

شیر یکطرفه نوسانی (Swing check valve)
شیر یکطرفه نوسانی از نوع ویفری صفحه ای (Swing type wafer check valve)
شیر یکطرفه دیسکی (Disk check valve)
شیر یکطرفه با دیسک دوتکه (Split disk check valve)
شیر یکطرفه با دیسک وارونه (Till ting disk check valve)
شیر یکطرفه دیافراگمی (Diaphragm check valve)
شیر یکطرفه بالا رفتنی (Lift check valve)
شیر یکطرفه قطع کننده ای (Stop check valve)

در تمامی سیستم ها و صنایع خطوطی وجود دارند که باید از بازگشت سیال در آن خطوط جلوگیری کرد. در ضمن در بعضی از خطوط جهت حرکت سیال در خلاف جهت جاذبه است. به همین دلیل در صنایع از شیر های یک طرفه استفاده می کنند.

این شیر ها بدون دخالت دست و به صورت خودکار عمل می کنند. جهت حرکت سیال با فلش روی بدنه این شیرها نشان داده شده است و اگر شیر را خلاف جهت ببندیم خسارت جبران ناپذیری به سیستم وارد می شود.

این شیرها از لحاظ نوع عملکرد دریچه به انواع مختلفی تقسیم بندی می شوند که در زیر به توضیح آنها می پردازیم.

دیسک لولایی چک ولو

این مکانیزم آب بندی شامل یک دیسک و یک بازوی متصل به دیسک می باشد. بازو به یک پین لولا شده است و مجموعه حول پین می چرخد. نیروی مورد نیاز برای چرخاندن دیسک توسط سیال درون سیستم تامین می شود. در هنگام قطع شدن جریان سیال، وزن دیسک باعث برگشتن جریان سیال به حالت اولیه خود می شود.

از انواع این شیر می توان به Single Plate Long Pattern و Single Plate Short Pattern و Dual Plate اشاره نمود.

دیسک بالا رونده

در این نوع از شیرهای یکطرفه نیروی سیال از زیر به دیسک وارد شده و باعث می شود دیسک از روی نشیمن شیر بلند شود و با قطع شدن جریان دیسک به روی نشیمن خود بر می گردد. برای سریعتر انجام گرفتن این عمل از یک فنر در پشت دیسک استفاده می شود.

این شیر انواع مختلفی دارد که با توجه به نوع دیسک آن به دو دسته کلی پیستونی و توپی تقسیم می شوند.

دیسک محوری

از این نوع شیر می توان به صورت عمودی نیز استفاده نمود. این شیر معمولاً در سایزهای کوچک تولید می شود و مورد استفاده دارد. برای بسته شدن این نوع شیر حتماً از فنر استفاده می شود تا با اطمینان بیشتری بتوان از آن استفاده کرد. اگر در انتخاب این شیر دقت نشود به علت به وجود آمدن اغتشاش و لرزش در سیستم سر و صدای زیادی به وجود می آید.

دیسک مایل

این نوع شیر برای کنترل جریان فشار به کار می رود، بدین معنی که اگر فشار پشت شیر به حد نصاب سرویس نرسد شیر اجازه عبور به جریان نمی دهد. همچنین اگر جریان برگشتی به حد معینی نرسد شیر از بازگشت آن ممانعت نخواهد کرد. از این شیر برای انتقال مواد جامد استفاده می شود.

شیر یک طرفه دیسکی (Disc check valve)

شیر یک طرفه دیسکی از لحاظ ظاهری مانند شیر یکطرفه دریچه ویفری می باشد، با این تفاوت که این مدل نوع بین فلنجی است و هم با نوع فنر و هم با نوع لولا تولید می شود. به دلیل عدم اشغال فضا معمولا از نوع استیل این شیر در صنایع غذایی و تاسیسات استفاده می شود.

شیر یک طرفه دیسکی

شیر یک طرفه دابل دیسک (دیسک دوتیکه) Split disk check valve

شیر یکطرفه دابل دیسک در دو نوع لولایی و با فنر برگشت تولید می شود. در شیر یکطرفه دابل دیسک با توجه به دابل بودن دیسک برای سیال های که فشار بالا و آشفتگی (ضربه قوچی) دارند می توان از این مدل استفاده کرد. این شیر با کم ترین افت فشار باز می شود و سیال را از خود عبور می دهد و با توجه به سفارش مشتری تا سایز 88 اینچ تولید می شود.

شیر یک طرفه دابل دیسک

شیر یک طرفه وزنه ای (ترمز دار Weight check valve)

شیر یکطرفه وزنی معمولا در سایز های بالا و به صورت فلنجی در دو نوع وزنه ای و وزنه ای ترمز دار تولید می شود. دیسک شیر یکطرفه وزنه ای توسط اهرم با وزنه کنترل می شود. هنگامی که فشار برگشت سیال از فشار رفت سیال بیشتر می شود اهرم به طور خودکار جلوی برگشت سیال را می گیرد. البته بستن دیسک با ضربه همراه است که این در حالت شیر یک طرفه وزنه ترمزدار رفع شده و دیسک به آرمی بسته شده و مانع از برگشت سیال می شود. در طراحی خط و پایپینگ که بازگشت جزئی سیال امکان پذیر است و پروانه باید با تاخیر بسته شود از شیر یکطرفه وزنه ای ترمز دار استفاده می شود.

شیر یکطرفه وزنه ای ترمز دار

مزایای شیر یک طرفه

عدم نیاز به اپراتور
امکان تعمیر در خط
قیمت مناسب
گستره کاربرد و قابلیت کار در فشار کم
برای انواع سیال می توان این شیر را به صورت عمودی نیز استفاده کرد.

کاربرد شیر یک طرفه

صنایع نیروگاهی
کشاورزی
فاضلاب
موتورخانه
تصفیه خانه آب
کاربردهای صنعتی

محدوده تولید شیر یکطرفه

محدوده تولید شیر خودکار
سایز کلاس		150	300	600	900	1500	2500
2	50	*	*	*	*	*	*
2	65	*	*	*	*	*	*
3	80	*	*	*	*	*	*
4	100	*	*	*	*	*	*
6	150	*	*	*	*	*	*
8	200	*	*	*	*	*	*
10	250	*	*	*	*	*	*
12	300	*	*	*	*	*	*
14	350	*	*	*	*	*	-
16	400	*	*	*	*	*	-
18	450	*	*	*	*	*	-
20	500	*	*	*	*	*	-
24	600	*	*	*	*	*	-
26	650	*	*	*	*	-	-
28	700	*	*	*	*	-	-
30	750	*	*	*	*	-	-
32	800	*	*	-	-	-	-
36	900	*	*	-	-	-	-